Dr Milan Blagojević za Infomedia Balkan: Okrutnost zvanične Srbije

Prilično nezapaženo je medijski ispraćena izjava koju je 31. marta 2025. godine dao premijer Republike Srpske Radovan Višković. Naime, obraćajući se tog dana na svečanoj sjednici Skupštine opštine Milići, Višković je između ostalog izjavio da: "ukoliko Kristijan Šmit nametne zakon o državnoj imovini onda nema Republike Srpske, Milića, Zvornika, Banje Luke, Trebinja".

Ova izjava toliko govori u koliko jadnoj poziciji se nalazi Republika Srpska. Drugim riječima njen premijer nam poručuje da sudbina Republike Srpske zavisi od volje jednog stranca. 

Za to vrijeme zvanična Srbija nastavlja da nijemo posmatra sva ovdašnja dešavanja, pa i mogućnost da pojedinac zvani Kristijan Šmit nametne zakon o državnoj imovini, iako bi njime razvlastio Republiku Srpsku od imovine koja čini njenu državnu esenciju i koja joj pripada po Dejtonskom mirovnom sporazumu i po Rezoluciji Savjeta bezbjednosti UN kojom je odobrena teritorijalna podjela i razgraničenje između Republike Srpske i Federacije BiH (Rezolucija broj 942 od 23.9.1994. godine).

Sada bi, kako premijer Višković otvoreno priznaje, sve to moglo biti oduzeto Republici Srpskoj što bi bio i njen kraj, ako tako odluči pojedinac zvani Šmit.

Ali premijer Višković ni juče, ni prekjuče niti bilo kada ranije, a ni u budućnosti, nije kazao niti će ikada reći, jer ne smije (ne samo on, već ni Milorad Dodik, ni Željka Cvijanović ni sva ostala bulumenta iz srpske vlasti i srpske opozicije u Republici Srpskoj) da ovaj Damoklov mač ne bi visio nad glavom Republike Srpske kada bi zvanična Srbija htjela da učini ono što je njeno ne samo pravo već i pravna obaveza po međunarodnom ugovoru, a to znači po međunarodnom pravu.

Napisao sam to mnogo puta do sada, ali nije zgorega da to ponovim i ovaj put. SR Jugoslavija, odnosno Republika Srbija kao njena pravna nasljednica, obavezale su se Dejtonskim sporazumom (Opštim okvirnim sporazumom za mir u BiH) da će ne samo poštovati nego i PROMOVISATI Ustav Bosne i Hercegovine (ta obaveza Srbije je propisana članom 5. Opšteg okvirnog sporazuma). 

Ova međunarodna ugovorna odredba daje i pravo i obavezu zvaničnoj Srbiji da u svim relevantnim međunarodnim institucijama promoviše i traži pravnu zaštitu ustavnog poretka Bosne i Hercegovine, onako kako to propisuje Ustav BiH.

A taj Ustav već u svojoj preambuli kaže da ga njegovi donosioci donose posvećeni pravnim načelima iz Povelje UN, među kojim načelima je vrhovno načelo suvereniteta BiH kao države članice UN. Ono znači da niko osim njenih nadležnih institucija (parlamenata u BiH) nema pravo, pa i ako je visoki predstavnik, ili ako se zove Kristijan Šmit, da svoju volju nameće kao zakon u BiH, o bilo kojem pitanju, pa i o pitanju imovine. I nije to Ustav BiH zapisao samo u svojoj preambuli, već je to opšte imperativno pravno načelo propisao i u svom članu 3.3b), propisavši da opšta pravna načela međunarodnog prava čine sastavni dio pravnog poretka u BiH.

Dakle, propisavši to, takvom svojom odredbom Ustav BiH propisuje da je BiH suverena država članica UN u kojoj samo njene nadležne institucije mogu donositi zakone, u skladu sa ustavnom raspodjelom državnih nadležnosti između BiH i entiteta.

To drugim riječima znači da nikome drugom Ustav BiH ne dozvoljava da u BiH nameće svoju volju kao zakon, jer je to zabranjeno ne samo Ustavom BiH nego i Poveljom UN koja je ustav međunarodnog prava i koja propisujući suverenost država članica UN kao vrhovno načelo međunarodnog prava zabranjuje da se bilo ko nametne tim državama kao zakonodavac umjesto nadležnog državnog parlamenta.

Sve ovo je toliko jasno zapisano i propisano u Ustavu BiH i Povelji UN.

I zato kada bilo ko prijeti državi članici UN da će joj svoju volju nametnuti kao zakon, ili ako to već učini kao što je Kristijan Šmit učinio u julu 2023. nametnuvši svoj "zakon" po kojem je krivično djelo ako se ne sprovodi njegova volja, onda je još tada, a i prije toga, zvanična Republika Srpska trebala zatražiti od zvanične Srbije da ona, kad to ne dozvoljava FBiH kao malo veća druga polovina BiH, preduzme aktivnosti na promovisanju, a to znači i pravnoj zaštiti Ustava BiH i suvereniteta BiH. 

Srbiji u tom pogledu stoji na raspolaganju najmanje jedno pravno sredstvo, da ne govorim i o onom drugom koje je tužba Međunarodnom sudu pravde protiv svih onih država koje su u Bonu u decembru 1997. godine među sobom zaključile ništavni sporazum (tzv. Bonske zaključke) kojim su one suprotno Ustavu BiH i Povelji UN preuzele upravljanje nad BiH putem visokog predstavnika.

Dakle, ostavljajući po strani i tu mogućnost koja Srbiji stoji na raspolaganju, ona umjesto toga može da pokrene postupak u Generalnoj skupštini UN kojim bi ta institucija UN zatražila od Međunarodnog suda pravde savjetodavno mišljenje o tome da li Povelja UN dozvoljava da se nad državom članicom UN upravlja na način na koji se to čini u BiH od strane OHR-a i država koje stoje u pozadini takvog upravljanja.

Ne treba ni najmanje sumnjati u to da bi Međunarodni sud pravde odgovorio da to Povelja UN zabranjuje, u kom pravcu ide i jurisprudencija tog suda iz četiri njegova ranija predmeta u kojima se bavio pitanjem suvereniteta država.

Naime, još 1949. taj sud je u sporu između Albanije i Velike Britanije u svojoj odluci rekao da teritorijalni suverenitet država članica UN predstavlja suštinsku osnovu međunarodnih odnosa, što danas, i na nas primijenjeno, znači da ne može OHR biti suveren u BiH kao državi članici UN, jer to mogu biti samo njene nadležne institucije.

Zatim je Međunarodni sud pravde 1971. godine u tzv. slučaju Namibija, iznio svoj stav da i Savjet bezbjednosti UN kada ostvaruje svoju funkciju očuvanja svjetskog mira mora da poštuje načelo suvereniteta države, što znači da ni Savjet bezbjednosti nema pravo da svoju volju nametne kao zakon bilo kojoj državi članici UN niti da ovlasti nekog trećeg da to radi.

U sporu između Nikaragve i SAD Međunarodni sud pravde je u svojoj odluci iz 1986. godine ponovio stav o zabrani intervenisanja bilo kome i na bilo koji način u unutrašnja pitanja države članice UN.

Najzad, u savjetodavnom mišljenju u slučaju arhipelaga Čago Međunarodni sud pravde je 2019. godine istakao da čak i nesamoupravne teritorije i narodi na tim teritorijama stiču pravo da samo oni odlučuju o sebi onog trenutka kada postanu države članice UN.

Prema tome, ne samo Povelja UN nego i jurisprudencija Međunarodnog suda pravde su jasni u zabrani da se nad BiH kao državom članicom UN radi ono što OHR ovdje radi, uključujući i najavu premijera Radovana Viškovića da bi Kristijan Šmit mogao da BiH nametne svoj zakon o državnoj imovini.

Zato zvanična Srbija treba da ustane u promociju i zaštitu Ustava BiH, jednako kao što je svojevremeno ustala u zaštitu suvereniteta Republike Mauricijus nad arhipelagom Čago u postupku pred Međunarodnim sudom pravde 2019. godine.

Nažalost, zvanična Srbija to neće da učini prema BiH i Republici Srpskoj, već okrutno samo posmatra kako Kristijan Šmit i OHR čerupaju suverenitet BiH i Republiku Srpsku u njoj.

Za Infomedia Balkan
Dr Milan Blagojević, ugledni univerzitetski profesor i doktor pravnih nauka, bivši član Senata Republike Srpske i pravni savjetnik srpskog člana Predsjedništva BiH, sudija Okružnog suda u Banja Luci koji je odbio da primijeni Zakon o privremenoj zabrani raspolaganja državnom imovinom Bosne i Hercegovine, koji je nametnuo visoki predstavnik u BiH, što je prvi takav slučaj u BiH pravosuđu.

Foto naslovna: K3/Printscreen/Dr Milan Blagojević
Izvor: www.infomediabalkan.com

Pratite portal Infomedia Balkan i na društvenim mrežama: Fejsbuk i Tviter