Bahrein: Vazal susjeda, kome su ponestale rezerve nafte i traži spas u turizmu (Foto)

Infomedia Balkan u više nastavaka objavljuje seriju tekstova prof. dr Milana Blagojevića, koji u kratkim analizama, prikazuju osnove državno-političkog uređenja svake države članice Ujedinjenih nacija. Redoslijed tekstova prati englesku verziju spiska tih država sa portala Ujedinjenih nacija.

Bahrein

Ova mala ostrvska država (površine oko 786 km2) iz Persijskog zaliva postala je član Ujedinjenih nacija 21. septembra 1971. godine. Državno uređenje Bahreina je unitarno, a oblik vladavine monarhijski (kraljevina).

Na snazi je Ustav Bahreina iz 2002. godine (te godine je ova država od emirata postala kraljevina), sa izmjenama iz 2017. godine. Već iz preambule Ustava proizlazi da je Bahrein država čija organizacija i pravni poredak počivaju na islamu, jer je u preambuli rečeno da Ustav i njegovi amandmani polaze od vjerovanja naroda Bahreina da islam kao religija donosi spasenje svijetu. Stoga je u članu 2. Ustava propisano da je islam državna religija Bahreina, a islamski šerijat je osnovni izvor prava.

Članom 1. Ustava Bahrein je određen kao nasljedna ustavna monarhija sa kraljem kao suverenom. Tim članom je dalje određeno da se tron prenosi muškom lozom, po načelu prvorođenja (primogeniture), sa dotadašnjeg kralja na njegovog najstarijeg sina, a sa njega na njegovog najstarijeg sina i tako redom, ukoliko kralj koji je na vlasti za svog života ne imenuje za nasljednika nekog drugog od svojih sinova, posebnim dekretom o nasljeđivanju.

S tim u vezi Ustav u članu 1. propisuje da se sve ostale odredbe o ovom pitanju propisuju posebnim kraljevskim dekretom koji ima ustavni rang, pa se stoga taj dekret može izmijeniti samo u postupku ustavne promjene propisanom u članu 120. Ustava. 

Foto: hr.puntomarinero.com/bahrain-capital-flag-country-information/

Drugo i treće poglavlje Ustava Bahreina (članovi 5 – 29) sadrže odredbe o ljudskim i građanskim pravima i slobodama. Među tim pravima su lična prava (na ličnu slobodu i dostojanstvo, zabranu mučenja i nehumanog postupanja, slobodu savjesti, slobodu misli, pravo na dom i privatnost, zabranu povrede tajnosti pisama i drugih pošiljki od koje Ustav dozvoljava izuzetke koji se propisuju zakonom, ali Ustav ne sadrži odredbe o pravu na život).

Ustav propisuje građansko pravo na državljanstvo Bahreina, koje se bliže uređuje posebnim zakonom (član 17. Ustava), te pravo državljana Bahreina na jednakost pred zakonom (član 18. Ustava).

Ustav propisuje i politička prava (kroz aktivno i pasivno biračko pravo, slobodu udruživanja i javnog okupljanja, pravo peticije javnim vlastima, slobodu štampe), kao i ekonomska, socijalna i ekološka prava (kroz obavezu države na zaštitu životne sredine, odnosno prirodnih bogatstava i izvora – član 9. tačka h i član 11. Ustava), te slobodu naučnog istraživanja, zagarantovanu članom 23. Ustava, pri čemu država, kako stoji u članu 7. Ustava, sponzoriše nauku i umjetnost, podstiče naučna istraživanja te garantuje svojim državljanima obrazovne i kulturne usluge.

Foto: hr.puntomarinero.com/bahrain-capital-flag-country-information/Zastava Bahrein-a

Organizacija državne vlasti počiva na podjeli vlasti na zakonodavnu, izvršnu i sudsku, te međusobnoj saradnji tih vlasti (član 32. Ustava). Međutim, iz daljih odredaba Ustava proizlazi da je kralj Bahreina ključna ustavna institucija ove države. 

Naime, kralj je šef države čija ličnost je nepovrediva. U tom svojstvu on imenuje i razrješava premijera i sve ministre, imenuje i razrješava sve članove gornjeg doma Parlamenta Bahreina (član 33. tačka f. u vezi sa članom 52. Ustava), vrhovni je komandant oružanih snaga, predsjedava Visokim savjetom pravosuđa Bahreina na čiji prijedlog imenuje sudije u ovoj državi (član 33. Ustava) i obavlja druge državne poslove propisane Ustavom.

Kralj može mijenjati Ustav i predlagati zakone te je nadležan za potvrđivanje i promulgaciju izmjena Ustava i usvojenih zakona (član 35. stav 1. Ustava).

Foto: hr.puntomarinero.com/bahrain-capital-flag-country-information/Simbol glavnog grada utvrda (tvrđava) Qalat al-Bahrain

U proceduri donošenja zakona, koje usvaja dvodomni Parlament, kralj pored toga što imenuje i razrješava sve članove gornjeg doma Parlamenta i time vrši uticaj na obavljanje zakonodavne vlasti, ima i pravo na suspenzivni veto na zakone usvojene u Parlamentu.

Članom 35. Ustava je propisano da se zakon izglasan u oba doma Parlamenta smatra usvojenim ako je od podnošenja tog zakona kralju protekao rok od šest mjeseci, a kralj u tom roku nije vratio zakon Parlamentu na ponovno razmatranje.

Ukoliko, pak, kralj u navedenom roku vrati zakon Parlamentu, zakon se smatra usvojenim ako je u ponovnom postupku za njega glasalo najmanje dvije trećine članova u svakom domu Parlamenta (član 35. tačka d Ustava).

Pored toga, u periodu kada je prekinut rad Parlamenta ili između saziva domova Parlamenta, kralj ima pravo da, ako događaji zahtijevaju hitno usvajanje mjera koje ne trpe odlaganje, donese odgovarajući kraljevski dekret koji ima snagu zakona, koji ne smije biti u suprotnosti sa Ustavom (član 38. stav 1. Ustava).

Kralj donosi propise za izvršenje zakona, raspisuje izbore za donji dom Parlamenta te ima pravo i da raspusti taj dom nakon konsultacija sa predsjednikom donjeg doma, predsjednikom gornjeg doma Parlamenta i Ustavnim sudom Bahreina (član 42. Ustava). Najzad, kralj ima ustavno pravo da raspiše referendum o važnim zakonima, odnosno pitanjima vezanim za interese države (član 43. Ustava).

Foto: hr.puntomarinero.com/bahrain-capital-flag-country-information/Svjetski trgovinski centar u Bahreinu

Pored kralja kao dio izvršne vlasti postoji i Savjet ministara koji čine premijer i ministri, ali njih, kako je rečeno, imenuje i razrješava kralj. Prije preuzimanja vršenja funkcije premijer u donjem domu Parlamentu predstavlja politiku Savjeta ministara.

Ako donji dom Parlamenta većinom svojih članova ne prihvati tu politiku, premijer ponovo podnosi plan vladine politike sa odgovarajućim izmjenama, a ako donji dom Parlamenta dvotrećinskom većinom svojih članova ponovo ne prihvati plan rada i politike vlade, kralj prihvata ostavku vlade (član 46. stav 2. Ustava).

U tom slučaju kralj imenuje novu vladu, a ako donji dom Parlamenta ne prihvati ni politiku nove vlade, kralj može raspustiti donji dom Parlamenta ili prihvatiti ostavku vlade i ponovo imenovati novu vladu. U potonjem slučaju, ako donji dom Parlamenta ne odluči o politici nove vlade koja mu je predstavljena, smatra se da ju je prihvatio (član 46. stav 2. Ustava).

Međutim, Ustav nema odredbe o tome šta će se desiti ukoliko i ovaj put donji dom Parlamenta ne usvoji politiku vlade, tako da na ovom mjestu postoji ustavna praznina. Ustav propisuje (član 66) mogućnost izglasavanja nepovjerenja svakom ministru u donjem domu Parlamenta.

Nepovjerenje ministru je izglasano ako za takvu odluku glasa dvotrećinska većina članova donjeg doma i u tom slučaju ministar je dužan da podnese ostavku.

Međutim, Ustav zabranjuje (član 67. tačka a) da Parlament izglasava nepovjerenje premijeru. Umjesto toga donji dom Parlamenta ima pravo da dvotrećinskom većinom usvoji odluku o nemogućnosti saradnje sa premijerom. U tom slučaju takvu odluku dostavlja kralju koji ima pravo da smijeni premijera (što vodi ka imenovanju nove vlade od strane kralja) ili kralj može da raspusti donji dom Parlamenta (član 67. tačka d. Ustava). 

Foto: hr.puntomarinero.com/bahrain-capital-flag-country-information/Jedna od drevnih nekropola raštrkanih na sjeveru zemlje

Zakonodavnu vlast vrši Nacionalna skupština, koja se sastoji od dva doma. Donji dom (Predstavnički dom) čini 40 poslanika izabranih neposredno na izborima od strane bahreinskih birača, sa mandatom koji traje četiri godine. Poslanici u ovom domu mogu biti državljani Bahreina sa navršenih 30 godina života (član 53. Ustava).

Gornji dom Parlamenta (Konsultativno vijeće) čini 40 članova. Imenuje ih (i razrješava) kralj Bahreina na mandat od četiri godine, a članovi ovog doma moraju biti državljani Bahreina sa navršenih 35 godina života.

U slučaju Nacionalne skupštine Bahreina riječ je o političkom parlamentarnom bikameralizmu egalitarnog tipa, jer Ustav Bahreina propisuje ravnopravan položaj oba doma Nacionalne skupštine prilikom donošenja zakona (član 70. Ustava).

U slučaju da se parlamentarni domovi u dva navrata ne slože o tekstu zakona, saziva se sjednica Nacionalne skupštine koju čine svi članovi iz oba njena doma.

S obzirom na to da oba doma imaju jednak broj članova, moguće je da se ni na sjednici Nacionalne skupštine ne postigne saglasnost o zakonu. Stoga u tom slučaju Ustav propisuje (član 85) da se predmetni zakon ne može više podnositi Nacionalnoj skupštini tokom njenog legislativnog zasjedanja.

Ustav propisuje posebnu odredbu u slučaju ekonomskih i finansijskih pitanja za koja Savjet ministara traži hitno razmatranje u Parlamentu. Ako u tom slučaju parlamentarni domovi imaju neslaganje i ne donesu odgovarajući akt u rokovima propisanim Ustavom, tada kralj ima pravo da predmetno pitanje uredi svojim dekretom koji ima snagu zakona (član 87. Ustava). 

Sudovi u Bahreinu su organizovani u tri grane: građanski (civilni), krivični i šerijatski sudovi. Civilni sudovi su nadležni za odlučivanje u građanskim stvarima i sporovima koji se tiču ličnog statusa nemuslimana, krivični sudovi su nadležni za krivične predmete, dok šerijatski sudovi odlučuju u predmetima koji se odnose na lični status muslimana.

Kao vrhovni sud (izvan sistema šerijatskih sudova) postoji Kasacioni sud Bahreina, koji odlučuje o žalbama na presude iz građanskih i krivičnih predmeta. Pored navedenih sudova u Bahreinu postoji i Sud za nacionalnu bezbjednost, koji je posebna vrsta vojnog suda.

Ustavni sud Bahreina čine predsjednik i šest sudija koje imenuje kralj (član 106. stav 1. Ustava). Ovaj sud je nadležan za ocjenu ustavnosti zakona i drugih propisa. Pored toga, ovaj sud na traženje kralja može vršiti i prethodnu ocjenu ustavnosti nacrta bilo kojeg zakona, a njegova odluka je obavezujuća za sve državne organe i druga lica (član 106. stav 3. Ustava).  

Ustav se mijenja dvotrećinskom većinom glasova u svakom od domova Nacionalne skupštine, uz potvrdu te promjene od strane kralja (član 120. tačka a. Ustava), s tim što Ustav ne dozvoljava izmjenu svojih taksativno određenih članova, kao što su monarhijski oblik vladavine, zatim član 2. Ustava prema kojem je islam državna religija, a islamski šerijat osnovni izvor prava.

Takođe, ni bikameralni sistem organizacije Parlamenta Bahreina ne može biti predmet ustavne revizije (član 120. Ustava).

Za Infomedia Balkan
Dr Milan Blagojević, ugledni univerzitetski profesor i doktor pravnih nauka, bivši član Senata Republike Srpske i pravni savjetnik srpskog člana Predsjedništva BiH, sudija Okružnog suda u Banja Luci koji je odbio da primijeni Zakon o privremenoj zabrani raspolaganja državnom imovinom Bosne i Hercegovine, koji je nametnuo visoki predstavnik u BiH, što je prvi takav slučaj u BiH pravosuđu.

Foto naslovna: ©CCBY-SA 4.0/Wadiia/Manama/Manama, glavni grad Bahreina
Izvor: www.infomediabalkan.com

Pratite portal Infomedia Balkan i na društvenim mrežama: Fejsbuk i Tviter